Een kille discussie over het klimaat
Frits Bolkestein
De klimaatproblematiek staat tegenwoordig in het middelpunt van de belangstelling. Er gaat nauwelijks een dag voorbij zonder dat we worden overspoeld met apocalyptische visioenen van een opwarmende aarde, vooral veroorzaakt door de uitstoot van broeikasgassen door de mens. En de overheid spant zich in om rampen te voorkomen: van de bevordering van windenergie tot de stimulering van het gebruik van het spaarlampen; van de handel in CO2-emissierechten tot de beperking van de uitstoot van autogassen. Om misverstand te voorkomen: ik ben van mening dat zuinig energieverbruik om tal van redenen hoogst noodzakelijk is. Maar behoort de vrees voor klimaatverandering daar ook toe?
De recente beroering over de opwarming van de aarde is mede aangewakkerd door Al Gore's film An Inconvenient Truth, de publicatie van het alarmerende rapport van het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) en het rapport van de Britse Stern-Commissie. Deze film en rapporten hebben met elkaar gemeen dat zij groot onheil voorspellen indien wij ons verbruik van fossiele brandstoffen niet drastisch verminderen.
Overrompeld door deze stortvloed van onheilstijdingen lijken velen ervan overtuigd dat een klimaatcatastrofe voor de deur staat. Er is echter een groep van zogenoemde klimaatsceptici die krachtig stelling neemt tegen deze visie. Zij betwisten dat de menselijke uitstoot van broeikasgassen een significante invloed uitoefent op het klimaat. Volgens hen is de nakende klimaatcatastrofe te vergelijken met voorspelling van rampen als het sterven van de wouden als gevolg van zure regen of de millennium bug - voorspellingen die nooit zijn uitgekomen.
Het klimaat verandert altijd. Verandering is de norm. Het verschil van mening betreft de vraag of de mens al dan niet een substantiële invloed uitoefent op de huidige verandering van het klimaat en of deze invloed schadelijk is. Ik zal mij onthouden van een inhoudelijk oordeel daarover. De discussie is nog gaande. Maar wat mij wél opvalt is dat het klimaatdebat, in tegenstelling tot de discussie over tal van andere maatschappelijke vraagstukken, wordt gekenmerkt door praktijken die doen denken aan totalitaire samenlevingen.
Laat ik een paar voorbeelden noemen. Een vooraanstaand klimatoloog in de Verenigde Staten, Richard Lindzen, heeft zich erover beklaagd dat klimaatsceptici 'hun financiële ondersetuning zijn kwijtgeraakt, dat hun werk belachelijk is gemaakt en dat zij belasterd zijn als slaafjes van de industrie, wetenschappelijke loonslaven of erger'.
Vele federale staten in de VS beschikken over eigen klimatologen die zich bezig houden met lokale meteorologische aangelegenheden. Deze zijn vaak kritisch ten aanzien van een door menselijke activiteiten veroorzaakt broeikaseffect. Twee van hen, George Taylor (Oregon) en Patrick Michaels (Virginia), zijn van hun titel dan wel baan beroofd, vanwege het feit dat zij zich klimaatsceptische uitlatingen hebben veroorloofd, die in strijd waren met het beleid van de betrokken staten om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Dit was een gevolg van een oproep van Heidi Cullen, presentatrice is van het populaire programma The Weather Channel. Zij pleitte ervoor dat weermannen en -vrouwen die de menselijke broeikashypothese niet onderschreven, hun beroepslicentie zouden kwijtraken - waarmee dus inmiddels een begin is gemaakt.
In Duitsland hebben twee gerenommeerde wetenschappers, Hans von Storch (geen klimaat¬scepticus) en Karin Labitzke zich beklaagd over het feit dat zij door collega's als verraders worden behandeld omdat zij kritiek hebben geuit op de praktijken binnen de klimatologie in Duitsland. Von Storch vreest namelijk dat de 'spiraal van overdrijving' om de aandacht van het publiek te trekken uiteindelijk de geloofwaardigheid van de wetenschap zal ondermijnen. Labitzke is van oordeel dat de zon dominant is bij klimaatverandering. Maar deze gedachte is taboe in kringen van klimatologen. Zij voelt zich derhalve slachtoffer van een denkverbod.
Verder hebben klimaatsceptici in Duitsland gemerkt dat hun kritische bijdragen aan Wikipedia stelselmatig - vaak binnen twee uur - door andere worden vervangen.
In Frankrijk heeft de bekende klimatoloog Marcel Leroux jarenlang gevochten tegen het broeikasgeloof, zonder dat hij bij het establishment één voet aan de grond kreeg. In arrenmoede heeft hij zijn visie maar eens opgeschreven in een boek van ruim 500 pagina's: Global Warming, Myth or Reality. The Erring Ways of Climatology. Jan en alleman schrijft in Frankrijk boeken die door Franse uitgevers worden gepubliceerd. Zo niet Leroux. Hij was gedwongen in het Engels te publiceren.
In Denemarken was er de 'affaire'-Lomborg. Kosten-batenanalyse speelt een cruciale rol bij de beoordeling van bepaalde milieumaatregelen. Met behulp hiervan kunnen milieuprioriteiten onderling worden vergeleken en kunnen zij tevens worden afgewogen tegenover talloze andere maatschappelijke behoeften. Dát was de benadering die werd bepleit door Bjørn Lomborg (voormalig milieuactivist) in zijn kaskraker The Skeptical Environmentalist. Maar hij werd hiervoor door een aantal critici op Mc¬Carthy-achtige wijze aan de schandpaal genageld. Maar wat zei Lomborg eigenlijk? 'Het gaat niet slechter maar béter met het milieu, alleen nog niet goed genoeg.' Als relativerend onderzoek zulke buitensporige reacties oproept, is dui¬de¬lijk dat we te maken hebben met een kerk. Gelukkig is Lomborg in hoger beroep van alle blaam gezuiverd.
En Nederland? Zoiets kan toch niet in Nederland voorkomen? Helaas is dat wel het geval. Een bekend slachtoffer van het menselijk broeikasgeloof is Henk Tennekes, oud-directeur wetenschappelijk onderzoek van het KNMI en internationaal wellicht de meest bekende Nederlandse klimatoloog. Hij viel bij een 'reorganisatie' van het Instituut buiten de boot, waarbij zijn kritische opvatting ten aanzien van de menselijke broeikashypothese een belangrijke rol speelde. Voorts hebben 15 vooraanstaande wetenschappers op 11 januari op de Forum-pagina van de Volkskrant een artikel gepubliceerd, getiteld: 'Mens niet schuldig aan opwarming aarde'. Maar dit artikel had nooit mogen worden geplaatst, aldus de ombudsman van de Volkskrant. Wat was er gebeurd? De Volkskrant-redactie, in het bijzonder de wetenschapsredactie, had één van de auteurs, Hans Labohm, reeds geruime tijd op de zwarte lijst geplaatst. Maar de Forum-redactie had verzuimd contact op te nemen met de wetenschapsredactie, zodat dit artikel door de mazen van hun censuurnet was geslipt. En de ombudsman van de Volkskrant, die zich met de zaak ging bemoeien, oordeelde op 20 januari op diezelfde Forum-pagina dat dit niet had mogen gebeuren.
Maar daarmee was de kous nog niet af. Onder de titel: 'Doel klimaatsceptici is verwarring zaaien in het publieke debat', betoogde Martijn van Calmthout op 22 februari dat het al dan niet plaatsen van artikelen van klimaatsceptici geen kwestie is van vrijheid van meningsuiting. Hun twijfel over het menselijke broeikaseffect is niet serieus te nemen. Immers het laatste rapport van het IPCC is met de harde conclusie gekomen: het klimaat verandert en de mens is daarvan met zijn uitstoot van broeikasgassen de waarschijnlijkste oorzaak. Ik kan mij niet herinneren dat de Volkskrant, een van oorsprong katholieke krant, de laatste decennia ooit standpunten heeft ingenomen met een beroep de pauselijke onfeilbaarheid. Het is bevreemdend dat thans wél een beroep wordt gedaan op de onfeilbaarheid van het IPCC.
Zonder afbreuk te willen doen aan de kwaliteiten van de wetenschapsredactie van de Volkskrant, lijkt het mij toch iets te ver gaan het klimaatdebat voor gesloten te verklaren.
